صلاحیت ذاتی دادگاه
صلاحیت ذاتی دادگاه موضوع مهمی می باشد که تشخیص آن به وسیله افراد عادی امکان پذیر نیست. بلکه باید این مسئله را به دست قانون گذاری داد که قوانین مربوط به آن را طرح کرده است. همچنین تشخیص صلاحیت دارای شرایطی می باشد که حتما باید آن ها را در نظر گرفت. لذا تا پایان این متن با ما همراه باشید تا به صورت کامل به بررسی این موضوع بپردازیم.
تعریف کاملی از صلاحیت ذاتی دادگاه
صلاحیت ذاتی دادگاه صلاحیتی است که قدرت و شایسته بودن دادگاه بر اساس نوع و درجه و صنف را معین می کند. همچنین منظور طلاحیتی است که قابل جابه جا کردن نبوده و با نظم عمومی توام است و قوانین آن از جمله قوانین آمره می باشد که در اجرا تغییر ناپذیر هستند.
تخلف در صلاحیت ذاتی دادگاه موجب چه چیزی خواهد شد؟
تخلف در صلاحیت ذاتی دادگاه موجب باطل شدن کامل عملی است که دادگاه باعث آن شده است.
طبق ماده ۱۱ ق.آ.د.م، خواهان دعوای خود را بعد از تعیین کردن صلاحیت ذاتی دادگاه باید در یکی از دادگاه های فوق به ترتیب اولویت اقامه کند.۱: محل اقامتگاه خوانده. ۲: محل سکونت موقت.۳: محل وقوع مال غیر منقول.۴: محل اقامتگاه خواهان.
نکته: صلاحیت ذاتی دادگاه موضوعی مهم و اساسی است و در مقایسه با صلاحیت نسبی از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار است. شخصی که برای اقامه دعوا به مراجع قضایی مراجعه می کند باید دعوای خود را در مرجعی که دارای صلاحیت و شایستگی و قابلیت رسیدگی به مسئله و مشکل را دارد اقامه کند. برای این که صلاحیت دادگاه را تشخیص دهد باید اول مرجع قضاوتی که ذاتا صالح است تشخیص دهد. بعد از بین همه مراجع، مرجعی که دارای صلاحیت در رسیدگی به دعوا است را تعیین کند.
درجه دادگاه: در هر صنف از احکام درجه هایی وجود دارد؛ مثلا احکام حقوقی به حکم بدوی و تجدیدنظر تقسیم می شوند. به همین ترتیب محاکم کیفری و اداری. پس درجه های دادگاه ها را هم موقع تشخیص صلاحیت ذاتی دادگاه باید مد نظر داشت.
صلاحیت ذاتی دادگاه (2)
خصوصیات صلاحیت ذاتی دادگاه
۱: از لحاظ صنف مرجع، یعنی این که صلاحیت مرجع های قضایی در مقایسه با مراجع اداری، صلاحیت ذاتی است. در خود مراجع قضایی هم صلاحیت دادگاه عمومی، حقوقی در مقایسه با دادگاه عمومی جزائی، صلاحیت ذاتی دادگاه می باشد.
۲: از لحاظ مرجع، این مسئله مطرح می شود که آیا دادگاه صالح دادگاه اختصاصی است یا عمومی. پس صلاحیت دادگاه عمومی و حقوقی در مقایسه با دادگاه انقلاب، صلاحیت ذاتی انقلاب است.
از لحاظ درجه مرجع: به این معنی که صلاحیت دادگاه اولیه در مقایسه با دادگاه تجدید نظر صلاحیت ذاتی دادگاه است.
خصوصیات صلاحیت ذاتی دادگاه از دیدگاه قانون
۱: قواعد راجع به صلاحیت دادگاه آمره است.
۲: ایراد عدم صلاحیت لازم نیست، به این معنی که اولا در تمام مراحل می توان این ایراد را متذکر شد. ثانیا خود دادگاه هم بدون ایراد به آن توجه خواهد کرد.
۳: توافق هر دو طرف در خصوص قوانین راجع به صلاحیت ذاتی دادگاه بی اثر می باشد.
اهمیت صلاحیت ذاتی دادگاه
با اهمیت ترین موضوع از مقرراتی که خواهان باید به آن توجه کنند مقررات مربوط به صلاحیت ذاتی دادگاه است؛ زیرا در صورت رعایت نکردن آن از طرف خواهان، بر قرار عدم صلاحیت دادگاه روبرو خواهد شد.
۲: اولین موضوعی که بعد از طرح دعوی در دادگاه به آن رسیدگی می شود مسئله صلاحیت ذاتی دادگاه است. این قواعد به منظور بهتر پیش بردن جریان امور در دادگاه است.
نکته: در حقیقت قوانین مربوط به صلاحیت دادگاه ها برای به وجود آوردن نظم عمومی و هماهنگی در میان دستگاه های حل و فصل دعاوی می باشد.
دو جنبه حق و تکلیف داشتن صلاحیت ذاتی دادگاه:
۱: جنبه حق بودن، میزان اختیاری است که حکام برای رسیدگی و حل و فصل دعاوی دارا می باشند. اصل ۱۵۹ قانون اساسی چنین می گوید که: مرجع رسمی شکایات دادگستری است. تشکیل دادگاه ها و تعیین صلاحیت آن ها مشروط به حکم قانون است. اصل ۳۴ قانون اساسی دادخواهی حق مسلم هر شخصی است. هرکس می تواند به منظور دادخواهی به دادگاه های صالح که از ویژگی صلاحیت ذاتی دادگاه برخوردار باشند مراجعه کند.
۲: جنبه تکلیف بودن: به این معنی که دادگاه موظف است به موضوعی رسیدگی کند که به موجب قانون مامور به رسیدگی به آن موضوع است. ماده ۳ قانون آیین دادرسی مدنی سال ۱۳۷۹ محاکم موظفند به دعاوی رسیدگی نمایند. حکم را صادر و یا خصومت را رفع و رجوع کنند.
ویژگی های قواعد صلاحیت ذاتی دادگاه
قواعد مربوط به صلاحیت ذاتی دادگاه به نظم عمومی ارتباط دارد. از قواعد آمره به شمار می آیند. پس برای عملی کردن این قواعد لازم نیست که حتما هر دو طرف دعوا بر عدم صلاحیت ایراد بگیرند. بلکه به موجب بند ۱ ماده ۳۷۱، ماده ۳۵۲ قانون آیین دادرسی مدنی حتی در صورت عدم صلاحیت، دادگاه تجدید نظر می تواند رای صادره را نقض نماید.
نکته مهم دیگر در مورد صلاحیت ذاتی دادگاه این است که چون این قواعد به نظم عمومی مربوط می شود. طرفین دعوا نمی توانند بر اساس توافقی که با هم می کنند به دادگاه که فاقد صلاحیت ذاتی است مراجعه کنند. این قانون به هیچ عنوان قابل نقض نیست.
بررسی امکان تداخل صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده با مراجع دیگر: در بعضی دعاوی صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده در تداخل با مراجع دیگر از جمله قضاوتی و غیر قضاوتی قرار دارد. در مواردی دیگر امکان جمع کردن صلاحیت دادگاه خانواده با مرجع دیگر و رسیدگی در هر دو مرجع به صورت توام وجود دارد. در بعضی دیگر از تداخل ها، جمع شدن صلاحیت ها امکان پذیر نیست و قانون درباره مرجع صالح رسیدگی تعیین تکلیف می کند. دلیل تداخل در این موارد لزوم رسیدگی در هر دو مرجع و ترجیح یکی بر دیگری است. مراجعی که صلاحیت ذاتی دادگاه ها، با دادگاه خانواده امکان تداخل دارد عبارتند از: دادگاه عمومی حقوقی، دادگاه عمومی کیفری، شوراهای حل اختلاف، ادارات ثبت اسناد،
نمونه لایحه دفاعیه در پرونده حقوقی ایراد به عدم صلاحیت ذاتی دادگاه:
با سلام و ادب احتراما در خصوص پرونده کلاسه… مطروحه در آن شعبه محترم که وقت رسیدگی آن به تاریخ…مقرر گردیده است با توجه به مستندات دادخواست خواهان دفاعیات به شرح می باشد. ایراد شکلی
اولا: در خصوص دعوی آقا/خانم…با موضوع مطالبه وجه به طرفیت خوانده آقا/خانم … به استحضار مقام عالی می رساند نظر به این که خواهان، دعوی به خواسته مطالبه وجه را در دادگاه شهر……مطرح نموده این در حالی است که وفق ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی دعوی موصوف باید در دادگاه اقامه شود که خوانده در آن حوزه اقامت دارد ولی در ما نحن فیه نمود با توجه به ماده استنادی و قرارداد پیوست. این دادخواست دادگاه محترم شهر … صالح به رسیدگی نبود استدعای صدور قرار عدم صلاحیت و شایستگی محاکم حقوقی شهرستان … را دارم.
ثانیا: اگر مبنای صلاحیت محاکم برای رسیدگی به اختلاف مسئله ی مطروحه را به محل انجام تعهد را بگذاریم با توجه به این که محل تحویل کالا موضوع قرار داد شهرستان … بوده لذا از این حیث نیز محاکم شهرستان … صلاحیت رسیدگی به دعاوی مطروحه را به استناد ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی ندارد لهذا صدور قرار عدم صلاحیت به شایستگی محاکم حقوقی محل اقامت خوانده را دارم.
سخن آخر: در این مقاله سعی بر آن بود تا با بررسی صلاحیت ذاتی دادگاه، نوع و درجه را با توجه به آمره بودن صلاحیت ذاتی از نظر حقوقدانان و صاحب نظران مورد بحث قرار دهیم.
مطالب مرتبط:
