شرایط مسئولیت کیفری
منظور از شرایط مسئولیت کیفری چیست؟ شرایط مسئولیت کیفری کدام است؟ دو مسئله مهم در این موضوع می باشد که قصد داریم در این مقاله به آن بپردازیم.
تعریفی از مسئولیت کیفری
منظور از مسئولیت کیفری آثار و نتایجی است که متوجه خود شخص خاطی از اعمال محرمانه است. به عبارتی هر فردی که اعمال مجرمانه انجام می دهد خود فرد مسئول رفتار مجرمانه خود است نه شخص دیگر، پس عدالت حکم می کند تا که فرد مجرم مجازات شود. افرادی که دارای قدرت فهم و درک هستند و به سن بلوغ رسیده باشند دارای مسئولیت کیفری خواهند بود. پس زمانی موضوع مسئولیت کیفری مطرح خواهد شد که شخص مرتکب عملی مجرمانه شده است و باید طبق قانون مجازات شود. همچنین افرادی که به بلوغ نرسیده و از قدرت فهم و درک تهی هستند مانند افراد مجنون دارای مسئولیت کیفری نخواهند بود.
شرایط مسئولیت کیفری نیز برای برقراری عدالت میان طرفین دعوا برقراری شود که چنانچه شخص تخطی کننده از قانون دارای شرایطی باشد مانع از مسئولیت کیفری خواهد شد و عدالت در این مورد برقرار خواهد شد. پس در حالت کلی مسئولیت کیفری نوعی مسئولیت شخصی است که زمانی می توان به شخص دیگر این مسئولیت را نسبت داد که طبق قانون مسئول اعمال مجرمانه شخص باشد و یا نتیجه اعمال مجرمانه شخص دیگر مقصر باشد. پس مسئولیت کیفری متوجه افراد حقیقی است و تنها در شرایطی متوجه افراد حقوقی خواهد شد که نماینده قانونی شخص باشد و در انجام عمل مجرمانه و در راستای اهداف او و به اسم او انجام دهد. بدیهی است که مسئولیت کیفری چنانچه متوجه شخص حقوقی شود این مسئولیت از شخص حقیقی ساقط نخواهد شد.
شرایط مسئولیت کیفری (3)
منظور از تحقق شرایط مسئولیت کیفری
قانون به خاطر مجازات کردن افراد مجرم یک سری شرایط را در نظر گرفته است که به آن شرایط مسئولیت کیفری می گویند. همانطور که گفته شد هر شخصی مسئول رفتار خود است و طبق قانون هر شخصی که افعال مجرمانه انجام دهد بایستی طبق قانون خود شخص مجازات شود. البته در حالاتی ممکن است موانع مسئولیت کیفری وجود داشته باشد که طبق آن مجازات شخص اعمال نمی شود و با به شکل دیگری اعمال می شود. شرایط موانع مسئولیت کیفری می توان به مجنون بودن یا نابالغ بودن فرد یا در حالت مست بودن و اکراه اشخاص اشاره کرد. پس یکی از شرایط مسئولیت کیفری حالت نرمال و عادی شخص از لحاظ عقلی است یعنی شخص بالغ باشد و کودک نباشد و یا دچار زوال عقلی نشده باشد. همچنین در جرایم عمدی زمانی که شخص مرتکب این جرایم می شود بایستی قصد و نیت او را از انجام عمل در نظر گرفت و نیت مجرم و نتیجه عمل او را تطبیق داد.
بر اساس قانون برخی از جرایم و تصمیم گیری درباره مجازات های آنان منوط به نتیجه عمل است همچنین بایستی نیت و قصد نتیجه برای قانون محرز باشد. البته اگر موانع شرایط وجود داشته باشد و در صورت بودن معاون یا شریک جرم خود شخص از مجازات بری می شود و معاون یا شریک جرم او مجازات خواهد شد. در حالتی دیگر از موانع شرایط مسئولیت کیفری می توان به این مهم اشاره کرد که گاهی بعضی از اعمال طبق قانون جرم شناخته می شود اما مامور یا شخصی خاص بنا بر دستور مقام عالی این اعمال را انجام وی دهد که در این صورت نیز مسئولیتی متوجه فرد نمی باشد. البته بایستی فرد دستور دهنده صلاحیت کافی را داشته باشد. همچنین دستور صادر شده در منافع قانون باشد پس در چنین حالتی مسئولیت کیفری متوجه فرد نخواهد بود.
منظور از دفاع مشروط در شرایط مسئولیت کیفری چیست؟
در حالتی که مسئولیت کیفری متوجه شخص خاطی نخواهد بود دفاع مشروع خواهد بود. اما منظور از دفاع مشروط چیست؟ مثلا اگر شخصی برای دفاع جان خود در برابر اراذل خیابانی مرتکب قتل شود نباید مجازات شود پس برای دفاع مشروع نیازمند مواردی خواهد بود که به شرح زیر است؛
حمله یا تعرض بایستی به گونه ای انجام گرفته باشد که راهی به جز انجام جرم نباشد.
تعرض بایستی غیر قانونی و عادلانه صورت گرفته شده باشد.
دفاع بایستی متناسب و مشروع با نوع حمله باشد.
مدافع قادر به دفاع از خود در حالت عادی نباشد.
خطر شدیدی مال و جان خود یا دیگری را تهدید کرده باشد.
موانع تحقق شرایط مسئولیت کیفری
انجام. عمل جراحی و منجر به خسارت جبران ناپذیر جسمی با اجاره خود بیمار و یا نماینده قانونی وی
انجام یا مرتکب شدن به جرم در فعالیت های ورزشی البته بایستی این عمل خارج از مقررات ورزش مربوطه نباشد.
اقدامات والدین کودک برای ادب و تربیت فرزندان در عرف مشخص جامعه و در خط رعایت حدود شرعی
شرایط مسئولیت کیفری (2)
مواد قانونی شرایط مسئولیت کیفری
ماده ۱۴۰ قانون بیان می کند که مسئولیت کیفری در قصاص، حدود و تعزیرات تنها برای فرد مجرم اعمال می شود که فرد حین ارتکاب جرم بالغ، عاقل و همچنین مختار بوده باشد به جز اکراه به قتل که حکم چنین موضوعی در مبحث قصاص مطرح شده است.
ماده ۱۴۱ قانون نیز چنین می گوید؛ مسئولیت کیفری شخصی می باشد.
ماده ۱۴۲ قانون اذعان دارد که مسئولیت کیفری به دلیل رفتار دیگری تنها در زمانی ثابت است که شخص به صورت قانونی مسئولیت کاملا مسئول اعمال دیگری باشد. یا اینکه در رفتار و نتیجه جرم فرد مقصر شناخته شود.
ماده ۱۴۳ قانون چنین گفته است در مسئولیت کیفری اصل بر مسئول بودن شخص حقیقی است و شخص حقوقی زمانی مسئولیت کیفری را بر عهده دارد که نماینده قانونی یا به نام شخص حقیقی باشد و یا در راستای اهداف او اعمال مجرمانه را انجام داده باشد. نکته مهم این است که مسئولیت کیفری شخص حقیقی مانع از مسئولیت کیفری شخص حقوقی نمی شود.
ماده ۱۴۴ قانون می گوید؛ در ارتکاب به جرم عمدی علاوه بر علم و آگاهی مرتکب به موضوع جرم باید هدف و نیت او از انجام رفتار مجرمانه محرز شود.
ماده ۱۴۵ قانون؛ در جرایم غیر عمدی مسئولیت کیفری منوط بر مشخص شدن تقصیر مرتکب است. در جرایم شبه عمد و یا خطای محض در جرایم غیر عمد موضوع دیه و قصاص طبق مقررات کتاب قانون اعمال می شود.
البته منظور از تقصیر بی احتیاطی و بی مبالاتی می باشد. از مصادیق بی احتیاطی و بی مبالاتی می توان به عدم مهارت، مسامحه، غفلت و عدم رعایت نظامات می باشد.
