علم قاضی و نکات مهم آن
علم قاضی و نکات مهم آن
علم قاضی چیست؟ علم قاضی به چه معنی است؟ چه زمانی از علم قاضی استفاده می شود؟ مهمترین نکات مربوط به علم قاضی چیست؟ آیا علم قاضی به تنهایی می تواند دلیلی برای صدور حکم باشد؟ در صورت تعارض علم قاضی با سایر ادله چه کار باید کرد؟ کارکرد یک وکیل پایه یک دادگستری در خصوص علم قاضی چیست؟ مهمترین عناصر علم قاضی چیست؟ علم قاضی چگونه ایجاد می شود؟ نقش علم قاضی در دعاوی حقوقی چیست؟ نقش علم قاضی در دعاوی کیفری چیست؟ مهمترین نکات مربوط به علم قاضی چیست؟ نظر قانون در خصوص علم قاضی چیست؟
علم قاضی در بخش حقوقی از جمله ادله اثبات محسوب می شود. در کلام ساده تر یک دعوی می تواند صرفا بنا بر علم قاضی به نتیجه برسد و دادگاه بر این اساس اقدام به صدور رای کند. همچنین در خصوص دعاوی کیفری علم قاضی به عنوان یکی از انواع ادله اثبات جرم مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین یک قاضی به واسطه علم به دست آمده می تواند نسبت به اثبات یا رد یک جرم اقدام کند.
حال در خصوص علم قاضی و شرایط آن سوالات مختلفی وجود دارد. اول این که این علم چگونه ایجاد می شود؟ همچنین یک قاضی چگونه می تواند بر اساس این علم نسبت به صدور حکم اقدام کند؟ نکته ای که در این مقاله عمدتا در خصوص آن صحبت خواهیم کرد این است که چرا قانون علم قاضی را چه در مسیر کیفری و چه در مسیر حقوقی به عنوان یک ابزار برای اثبات دعوی یا جرم عنوان کرده است؟ مسئله ای که در این خصوص ایجاد می شود این است که آیا این امکان و احتمال وجود ندارد که قاضی بنا بر این ابزار به شکل ناعادلانه اقدام به صدور رای کند؟ در واقع هر وکیل حقوقی و کیفری می داند که علم قاضی می تواند نسبت به سایر ادله ارجحیت داشته باشد. در این صورت یک قاضی این قدرت را خواهد داشت که حکمی بر خلاف سایر ادله صادر نماید. اینجاست که باید چرایی استفاده از علم قاضی از دید قانون مورد بررسی قرار بگیرد.
علم قاضی چیست و چگونه ایجاد می شود؟
علم قاضی یک ابزار مهم قانونی در مسیر حقوقی و کیفری محسوب می شود. پیش از آن که بخواهیم به کارکرد ها و نکات قانونی این ابزار بپردازیم بهتر است با چرایی آن آشنا شویم. در کلام ساده تر ابتدا ما باید بدانیم که علم قاضی دقیقا چیست و بر اساس چه فاکتورهایی ایجاد می شود.
به طور کلی علم قاضی به مجموعه استنباط ها و نتایجی گفته می شود که قاضی در جریان دادرسی به آن ها رسیده است. در کلام ساده تر در جریان دادرسی کیفری یا حقوقی دلایل و مدارک مختلفی توسط طرفین دعوی ارائه می شود. این مدارک و دلایل می تواند در جهت یک دیگر یا در تعارض با یک دیگر باشد. به هر حال هر کدام از طرفین سعی می کنند حق خود را بر اساس این مدارک و دلایل و یا به واسطه اقرار، شهادت و … اثبات کنند.
مجموعه این دلایل و مدارک می تواند حق اصلی را تعیین کند. در این بین قاضی است که موظف است بر اساس مدارک، شواهد و دلایل ارائه شده نسبت حق اصلی را تعیین نماید. حال دو حالت در این بین ایجاد می شود. اول این که قاضی بنا بر یک دلیل یا شهادت یک شاهد و یا اقرار متهم و … اقدام به صدور رای می کند. در حالت گفته می شود که دادگاه بنا بر ادله اثبات دعوی مانند اقرار یا شهادت حکم را صادر کرده است.
در کلام ساده تر در این حالت اعتبار حکم بر اساس اعتبار ادله مورد استفاده دادگاه سنجیده می شود. اما در حالت دوم ( که بسیار اتفاق می افتد ) دلایل و مدارک در تضاد یکدیگر هستند و دادگاه این امکان یا قدرت را ندارد که بتواند بر اساس یک ادله یا یک مدرک اقدام به صدور رای کند. در این حالت مجموعه ادله و مدارک و استنباط قاضی از این مدارک است که می تواند نتیجه را تعیین کند. در این حالت گفته می شود که دادگاه بر اساس علم قاضی رای را صادر کرده است.
تعارض علم قاضی با سایر ادله
همانطور که گفتیم در حالتی که مدارک و ادله های اثبات در تضاد یکدیگر عنوان می شود و دادگاه نمی تواند بر اساس یکی از این ادله ها اقدام به صدور رای کند، علم قاضی به عنوان ادله اثبات مطرح می شود.
حال سوال اینجاست در صورتی که علم قاضی در تعارض با برخی از ادله ارائه شده مانند یک سند یا یک مدرک یا شهادت یک شاهد باشد قانون چه تصمیمی می گیرد؟ در این صورت هر وکیل کیفری یا حقوقی به خوبی می داند که قانون ارجحیت را برای علم قاضی در نظر گرفته است. در کلام ساده تر علم قاضی اصلی ترین ادله اثبات برای یک دعوی حقوقی یا اثبات و رد یک جرم محسوب می شود.
اما نکته مهم دیگری که باید در این جا به آن اشاره کرد این است در صورتی که دعوی بنا بر علم قاضی به نتیجه برسد، قاضی باید در حکم صادر شده علت و دلیل خود را توضیح دهد. به طور مثال قاضی دلایلی مانند کارشناسی های انجام شده و یا استفاده از مجموعه مدارک ارائه شده توسط طرفین و … را به عنوان دلایل علم خود و صدور رای عنوان کند.
علت این که قانونگذار قاضی را مکلف به بیان دلیل و علم خود کرده این است که قضات صرفا با بیان عنوان ” علم قاضی ” اقدام به صدور رای نکنند. عنوان دلایل ایجاد این علم می تواند راه را برای اعتراض طرفین نسبت به صدور رای باز نگه دارد و همچنین امکان بررسی رای صادر شده توسط مراجع بالاتر ایجاد می شود. این نکته بسیار مهمی است که باید به آن توجه داشته باشید.
اما به طور کلی در نظر داشته باشید که شرایط مربوط به مفاهیم مانند علم و دانش قاضی در صدور رای بسیار تاثیرگذار است. از این رو پیشنهاد می شود در دعاوی حقوقی و کیفری از یک وکیل یا مشاور مجرب در کنار خود استفاده کنید.
