مجازات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص
پدیده جرم شناسی
هر وکیلی می بایست به درستی با پدیده جرم شناسی و مجازات هر نوع جرم و جنایتی آشنا باشد. بنابراین یک وکیل حاذق و توانمند کسی است که می تواند با توجه به تجربه و توانایی هایی که در زمینه کاری خود دارد؛ ضمن شناخت جرم و جنایت پیش آمده و مجازات فرد خاطی، از موکل خود دفاع کند. مجازات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص یکی از همین جرم هایی به شمار می آید که هر وکیلی می بایست نسبت به این جرم آشنایی داشته باشد. اینکه به طور کلی مجازات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص چیست؟ یا به تعبیری دیگر این جرم چیست و چه مجازاتی برای فرد مجرم در نظر گرفته می شود؟ از جمله اموری است که در ادامه بیشتر در خصوص آن صحبت خواهد شد. پس با ما تا پایان همراه باشید تا با این جرم و مجازات آن بیش از پیش آشنا شویم.
خیانت در امانت نسبت به افراد محجور یا غیر رشید
پیش از آنکه در مورد مجازات سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص صحبت کنیم. بهتر است این افراد را بشناسیم. به افرادی که توانایی اداره امور مختلف از جمله امور مالی یا غیر مالی خودشان را ندارند؛ افراد محجور اطلاق می شود. بر طبق قانون، اداره کردن امور مختلف این افراد می بایست به کسانی واگذار شود که صلاحیت این کار را دارند. بنابراین هر یک از این افراد می بایست در امور مربوط به خود، رعایت غبطه محجور را کنند. قانونی که در حقوق جزاء برای این دسته از افراد وضع شده است؛ جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص نامگذاری شده است که در جرم شناسی با همین عنوان از آن یاد می شود. به همین جهت می بایست میزان جرم و جنایت وارد شده به این دسته از افراد را شناخت. تا با مجازات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص بتوان ضمن جلوگیری خیانت در امانت به این افراد محجور یا غیر رشید؛ در راستای احقاق حق آن ها و حفظ امانت اجتماعی آن ها گام برداشت. مجازات سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص در زیر مجموعه جرم خیانت در امانت جای می گیرد که در ادامه با مجازات اعمال شده بر مجرمینی اشاره خواهیم شد که از ضعف نفس اشخاص محجور و غیر رشید استفاده می کنند.
جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص چیست؟
به غیر از کودکانی که هنوز به سن قانونی نرسیده اند؛ افراد محجوری که توانایی معمول خود را از دست داده اند و طبق قانون مدنی صلاحیت آن ها به دست افراد دیگر واگذار شد است؛ در صورتی که از ضعف نفس این افراد استفاده شود یا آن ها مورد هوی و هوس دیگران واقع شوند مجازات سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص نامبرده شده در قانون می بایست اجراء شود. بنابراین افراد سفیه، صغیر یا مجنون که جزء افراد محجور به حساب می آیند؛ در صورت خیانت به امانت اعمال شده به این افراد و تضییع حقوق غیر رشید آن ها چه به صورت ضرر مادی باشد و یا غیر مادی و مالی را از دست آن ها به طرق مختلف خارج کرده باشند؛ در قانون جزاء این جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص به شمار می آید و در زمره ارتشا و کلاهبرداری به حساب می آید که باید حتما مجازات شوند. هر چند که به طور کلی این جرم از نظر موضوع کلاهبرداری نیست؛ اما قانونگذار آن را از نظر مجازات هم ردیف با کلاهبرداری به حساب آورده است. بنابراین کسانی که مرتکب این جرم می شوند و از ضعف نفس اشخاص محجور استفاده می کنند؛ می بایست مورد مجازات قرار بگیرند.
مجازات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص
طبق ماده 596 قانون تعزیرات استفاده از ضعف نفس اشخاص و هوی و هوس و حوائج شخصی افراد محجور و غیر رشید، در صورتی که فردی به ضرر و زیان این افراد نوشته یا سندی چه تجاری یا غیر تجاری نظیر: سفته و برات و چک و حواله و قبض و… را بنا به هر طریقی نوشته باشد؛ ضمن جبران خسارت مالی وارد شده به این دسته از افراد مطابق با مجازات جرء سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص می بایست به شش ماه تا دو سال حبس و یک تا ده میلیون ریال جریمه نقدی محکوم گردد. مجازات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص علاوه بر این موارد در صورتی که در زیر مجموعه جرم خیانت در امانت باشد؛ یعنی مجرم مورد نظر مرتکب ولایت یا وصایت یا قیمومیت آن شخص محجور شده باشد؛ ضمن جبران خسارت مالی می بایست به سه تا هفت سال حبس هم محکوم گردد. بنابراین قانون مدنی کشور به حمایت از افراد محجور و غیر رشید جامعه این قانون را وضع کرده است تا کلیه نوشته ها و اسنادی که متعلق به این دسته از افراد جامعه و در ضرر آن ها نوشته شده باشد را در زمره سوء استفاده از ضعف نفس آن ها در نظر گرفته باشد و مجازات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص را برای فرد خاطی طبق قانون اجرا و پیاده سازی کند تا دیگر کسی به فکر سوء استفاده از این افراد نباشد.
بررسی عنصر مادی و روانی مجازات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص
مطالبی که در بالا به آن اشاره شد؛ جزء عنصر قانونی مجازات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص محسوب می شوند. اما بهتر است به دو عنصر مادی و روانی و استثنائات آن ها هم توجه شود که عبارتند از:
الف): عنصر مادی
یک استثناء در مجازات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص وجود دارد که به این ترتیب است که عمل فیزیکی جرم نامبرده شده اخذ نوشته یا سند می باشد. به همین منظور اخذ مال از شخص غیر رشید با صرف سوء استفاده از ضعف نفس این افراد هر چند که مستقیما موجب ضرر به آن ها می گردد؛ ولی شامل حکم این ماده نمی شود. اما در صورت اخذ نوشته و سند که بالفعل سبب ضرر به این دسته از افراد می شود؛ شامل حکم ماده مورد نظر می شود. از جمله شرط اصلی تحقق جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص هم غیر رشید بودن قربانی و اخذ نوشته و سند ناشی از عدم رشد این دسته از افراد می باشد.
ب): عنصر روانی
عنصر روانی این جرم نیز از دو جزء سوء نیت عام و خاص تشکیل می شود. یعنی عمد در ارتکاب عمل و قصد تحقق به نتیجه که جزء عنصر روانی مجازات جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص به حساب می آید.
