دعاوی خانوادگی
در سال های اخیر به منظور حل اختلافات خانوادگی در دادگاه ها و حفظ بنیان خانواده قوانینی تحت عنوان قوانین حمایت از خانواده مقرر شده است که، دعاوی خانوادگی زیر نظر این قوانین حل و فصل خواهد شد. نزد قانون تقویت و حفظ بنیان خانواده بسیار مهم و ضروری است. همچنین آمار دعاوی که در دادگاه ها مطرح می شوند رقم قابل توجهی مربوط به دعاوی خانوادگی می باشد. پس در نتیجه قوانین حاکم بایستی کامل و قابل قبول باشد. همچنین قوانین باید کامل و همه گیر باشد تا بتوان برای حل مشکلات خانوادگی بتوان به آن اتکا نمود. در ادامه به انواع دعاوی در حیطه دادگاه خانواده و همچنین دادگاه صالح در رسیدگی به این دعاوی خواهیم پرداخت.
دعاوی خانوادگی چیست؟
همانطور که از عنوان آن مشخص است به آن قسم از دعاوی که مربوط به کانون خانواده باشد دعاوی خانوادگی می گویند. زمانی که زن و مرد به عقد یکدیگر در می آیند کانون خانواده تشکیل می شود که نقش همسر و بعد ها نقش مادر و پدر به این کانون اضافه می شود. هر کدام از این نقش ها نیز مطابق قانون دارای وظایفی هستند. چنانچه این اشخاص در خانواده وظیفه خود را به خوبی انجام ندهند به نوعی مجرم شناخته می شوند و از‌چهار چوب قوانین خانواده تخطی کرده است و بعدا وارد دعاوی به نام دعاوی های خانواده می شوند. دعاوی که مربوط به خانواده باشد دارای انواع مختلفی است. که در متن زیر به این دعاوی می پردازیم.
دعاوی خانوادگی (2)
انواع دعاوی خانواده کدام است؟
قوانین حمایت از خانواده دعاوی مربوط به خانواده را به انواع مختلفی تقسیم کرده است. علت این تقسیم بندی تنظیم قوانین و مقرراتی است که به هر یک از این دعاوی اختصاص پیدا کرده است. زمانی که دعاوی مربوط به خانواده از یکدیگر تفکیک شود اقامه دعوا و در پی آن رسیدگی ساده تر خواهد بود و به طبع قوانین مشخصی نیز به این دعاوی نظارت خواهد کرد. ماده چهار قانون مدنی دعاوی خانوادگی را به انواع مختلفی تقسیم نموده است که به قرار زیر می باشد؛
نکاح دائم و نکاح موقت و اجازه در نکاح
شروط ضمن نکاح دائم
ازدواج مجدد
نامزدی و خسارت های ناشی بر هم زدن نامزدی
مهریه
جهیزیه
اجرت المثل دوران زوجیت و نفقه زن
نشوز و تمکین
طلاق، فسخ و انفساخ نکاح و رجوع از طلاق و بذل مدت
ملاقات فرزند و حضانت
حجر و رشد و رفع حجر
نسب
ولی قهری و قوانین مربوط قیومیت امور مربوط به اموال محجورین و نظارت بر شخص امین و وصایت در امور مربوط به آن
امور مربوط به افراد غائب و مفقود الاثر
نفقه اقراب
سرپرستی اطفال بی سرپرست
اهدای جنین
و تغییر جنسیت
تمامی دعاوی فوق در دادگاه خانواده با موضوع و محوریت دعاوی خانواده مورد بررسی قرار می گیرند. مجموعه ای از قوانینی که بر موضوعات فوق الذکر نظارت داشته باشد قوانین حمایت از خانواده می گویند. هر کدام از این اختلافات و دعاوی قوانین خاص خود را داراست که در تخصص افرادی است که، به آنان وکیل متخصص در حیطه دعاوی خانوادگی گفته می شود. اما رسیدگی به این دعاوی در صلاحیت دادگاهی به نام دادگاه خانواده است که جدا از آن مراجع دیگری نیز صلاحیت رسیدگی به این نوع از دعاوی را دارند که شورای خل اختلاف این مرجع صالح است. در متن زیر به این موضوع خواهیم پرداخت.
دعاوی خانوادگی (1)
مراجع صالح در رسیدگی به دعاوی خانوادگی
همانطور که در متن فوق عنوان شد مرجع صالح یا دادگاه صالح و ذی الربط در رسیدگی به دعاوی خانوادگی دادگاه خانواده است. اما شورای حل اختلاف نیز در کنار این مرجع ذیربط دارای صلاحیت بوده و به برخی از دعاوی مربوط به خانواده رسیدگی خواهد کرد. علت این امر این است که آمار زیاد دعاوی اقامه شده در حیطه خانواده بسیار زیاد بوده و قانون شورای خل اختلاف را مرجعی صالح برای رسیدگی به برخی از دعاوی من جمله دعاوی خانواده قرار داده است تا حجم مراجعه به دادگاه ها کمتر شود و هم اینکه افراد به دور از قوانین پیچیده با یکدیگر سازش نمایند. اما زمانی می توان به شورای حل اختلاف برای حل اختلافات خانوادگی مراجعه کرد که دعوا به طور مستقل در این شورا مطرح شود.
چنانچه دادگاه خانواده در خصوص دعوای مطرح شده رای را صادر کرده باشد دیگر حق اقامه آن در شورای حل اختلاف نخواهد داشت. دعاوی مالی مانند دعاوی خانواده نفقه یا مهریه و جهیزیه تا سقف بیست میلیون تومان را می توان از طریق شورای حل اختلاف رفع و رجوع کرد و با طرف دعوا به سازش رسید. اما مبالغ بالاتر و عدم سازش در شورای حل اختلاف نیز به دادگاه خانواده ارجاع داده خواهد شد. در این شورا دو طرف دعوا را ملزم به سازش می نمایند و در صورت عدم سازش دعوا به مراتب بالاتر ارسال داده خواهد شد. مطابق قانون صاحب دعوا بایستی در دادگاه محل اقامت خود اقامه دعوا نماید و چنانچه دعوا به مال و یا ملک غیر منقول باشد باید دعوا در محل وقوع ملک اقامه شود.
اگر خواهان دعوا زوجه باشد باید دعوا در محل اقامت زوج اقامه شود. چنانچه زوجه و زوج هر دو خارج از کشور زندگی کنند و دعوای آنان بر سر مهریه و یا نفقه یا فسخ نکاح و اخذ طلاق باشد می توانند در دادگاه تهران دعوا را مطرح نمایند. همچنین دادگاه شهری که زوجین در آن عقد نکاح انجام داده اند برای اقامه دعوا صالح می باشد. مثلا زوجین ساکن شهر تبریز هستند اما نکاح آنان در تهران بوده است پس با این وجود امکان طرح دعوا در شهر تهران وجود دارد مگر اینکه طرفین دعوا دادگاهی دیگر را برای اقامه دعوای خود در نظر داشته و توافق نمایند. در کل دادگاه محل اقامت خوانده بیشتر مد نظر قانون گذار بوده است. در دعاوی اموال غیر منقول نیز شرط وقوع ملک در آن محل است.
لازم به ذکر است در شهرستان ها، دادگاه خانواده به عنوان مرجع قضایی مستقل وجود ندارد و رسیدگی به دعاوی مرتبط به خانواده در صلاحیت دادگاه های عمومی می باشد. پس افراد ساکن در شهرستان ها برای اقامه هر نوع دعاوی خانوادگی لازم است که، به دادگاه عمومی شهر خود مراجعه نمایند.
