عقد جعاله چیست؟

عقد جعاله یکی از قراردادهای مهم در فقه اسلامی و حقوق ایران است که در آن، شخصی به نام «جاعل» در برابر انجام عملی خاص، پرداخت اجرتی را به شخصی که آن عمل را انجام دهد، وعده می‌دهد. تفاوت مهم این عقد با قراردادهای مشابه مانند اجاره یا پیمانکاری، در ماهیت غیرشخصی آن است؛ به این معنا که جاعل، انجام کار را به فرد خاصی محول نمی‌کند و هر کسی که آن عمل را انجام دهد، مستحق اجرت است. به همین دلیل، عقد جعاله نقش مهمی در بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی، خدماتی و حقوقی ایفا می‌کند.

برای مثال، اگر فردی اعلام کند که هرکس کیف گمشده‌اش را پیدا کند، مبلغی را به عنوان پاداش دریافت خواهد کرد، این اعلام، عقد جعاله محسوب می‌شود. مهم‌ترین ویژگی عقد جعاله، انعطاف‌پذیری و قابلیت استفاده در شرایط متنوع است.

برای دریافت مشاوره حقوقی در خصوص تنظیم یا بررسی عقد جعاله، با گروه وکلای پارسا تماس بگیرید: 09124857572

عقد جعاله چیست؟

با توجه به ماده 561 قانون مدنی  در حقوق ایران جعاله عقدی معین  می باشد که شخص ملتزم به  انجام دادن کاری است و در مقابل آن پاداش یا اجرتی دریافت می کند. شخصی که  ملتزم به دادن عوضی می شود جاعل می گویند در مقابل به فردی که ملتزم به انجام دادن کار هست عامل می گویند و در نهایت به دستمزدی که داده می شود جُعل گفته می شود.  از دیدگاه فقهی جعاله به همین معنا می باشد که جاعل  یا کارفرما ملتزم به دادن مبلغ یا اجرتی معلوم در برابر فعلی حلال و معقول می شود.

اغلب فقهای شیعه و اهل سنت این عقد را مشروع اعلام کردند البته به جز حنفیان.  با مطالعه قران در سوره یوسف، آیه ۷۲ نمونه ای از جعاله بیان شده است به این صورت که حضرت یوسف ملتزم می شود به دادن یک بار شتر به فردی که پیمانه را بیابد.

نکته ی قابل ذکر این میباشد که جعاله  یک عقد جایز می باشد به این معنا که هریک از طرفین مختار هستند بدون نیاز به دلیلی هر زمان یا در مواقعی که کار به اتمام نرسیده عقد را فسخ بکنند. قابل توجه این می باشد که  جاعل در میان کار رجوع بکند موظف است اجرت‌المثل عامل را بدهد چرا که در این زمان فسخ از طرف جاعل ضرر وارد می کند.

تعریف عقد جعاله

در تعریف حقوقی، عقد جعاله توافقی است که طی آن یک طرف (جاعل) متعهد می‌شود در صورت انجام عملی معین توسط طرف دیگر یا فرد ثالث، اجرت مشخصی را پرداخت نماید. این تعریف در ماده 561 قانون مدنی ایران آمده است که بیان می‌کند: «جعاله عبارت است از التزام شخصی به پرداخت اجرت معلوم در مقابل عملی، اعم از این‌که طرف معین باشد یا غیر معین.»

این عقد از عقود جائز محسوب می‌شود، به این معنا که طرفین می‌توانند تا پیش از انجام عمل مورد توافق، عقد را فسخ نمایند، مگر در مواردی که شرط خلاف آن قید شده باشد. یکی دیگر از ویژگی‌های تعریف عقد جعاله، مشخص بودن اجرت و موضوع عمل است.

در مقایسه با عقد اجاره که در آن، طرفین مشخص و تعهدات محدود هستند، عقد جعاله انعطاف بیشتری دارد و برای شرایطی که مشخص نیست چه کسی کار را انجام خواهد داد، بسیار مناسب است.

برای درک بهتر و دریافت مشاوره تخصصی در مورد عقد جعاله، با گروه وکلای پارسا تماس حاصل فرمایید: 09124857572

ارکان عقد جعاله

عقد جعاله دارای سه رکن اصلی است که برای صحت و اعتبار آن باید همگی وجود داشته باشند:

1. جاعل (کارفرما): شخصی که وعده پرداخت اجرت را می‌دهد.
2. عامل (انجام‌دهنده کار): فرد یا افرادی که عمل مورد نظر را انجام می‌دهند.
3. عمل مورد تعهد: عملی که باید انجام شود و در برابر آن اجرت پرداخت می‌گردد.

وجود این سه عنصر، پایه‌های قانونی و شرعی عقد جعاله را تشکیل می‌دهند. عمل موضوع جعاله باید مشروع، ممکن، و معین باشد. همچنین اجرت باید معلوم و قابل تعیین باشد؛ در غیر این صورت، عقد باطل خواهد بود.

نکته مهم دیگر این است که عامل می‌تواند شخص مشخص یا غیرمشخص باشد؛ یعنی جاعل موظف است به هر فردی که عمل را انجام داد، اجرت را بپردازد. در مواردی نیز ممکن است عامل پس از انجام کار از وجود جعاله آگاه شود که در این صورت، طبق نظر فقها و رویه قضایی، مستحق دریافت اجرت است.

در صورت نیاز به تنظیم حرفه‌ای عقد جعاله یا پیگیری حقوق مرتبط، با گروه وکلای پارسا تماس بگیرید: 09124857572

جعاله از دسته عقود مبادله ای می باشد. حداکثر مدت زمان برای انجام دادن کار و همچنین تسویه مطالبات بر اساس فعالیت مورد نظر در قرارداد ذکر می شود. نرخ سود عقد های مبادله ای بر اساس  آخرین ضوابط اعلامی توسط بانک مرکزی است.

اگر عمل، شرایط ذیل را داشته باشد جعاله باطل میباشد:

اگر عمل نامشروع باشد مثل حمل مواد مخدر

اگر عمل غیر عقلایی و بیهوده  باشد.

 درصورتی که عمل برای  جاعل واجب می باشد .

جعاله ۲ نوع می باشد :

جعاله عام : جعاله عام به این صورت  می باشد که فردی پیشنهاد بکند مالش را هر کسی پیدا بکند به او جایزه میدهد  بنابراین برای جاعل فرقی ندارد چه شخصی مال را پیدا بکند در این مورد تنها چیزی که برای جاعل مهم می باشد این است که به نتیجه مطلوب برسد.

جعاله خاص :  جاعل برای انجام دادن کارش فرد یا افراد خاصی را در نظر دارد؛ درصورتی که  شخص دیگری کار را انجام بدهد نمی تواند جعل را بگیرد. در جعاله خاص مسئله مهم این میباشد که چه کسی کار را انجام میدهد.

عقد جعاله در قانون ایران

در قانون مدنی ایران، عقد جعاله از ماده 561 تا 570 مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این بخش از قانون، چارچوب حقوقی مشخصی برای این نوع قرارداد فراهم کرده و شرایط صحت آن را ذکر نموده است.

مطابق ماده 561، جعاله التزام به پرداخت اجرت برای عملی معین است که ممکن است طرف عامل، معین یا غیرمعین باشد. از جمله ویژگی‌هایی که قانون‌گذار برای این عقد برشمرده، جایز بودن آن است؛ یعنی طرفین می‌توانند هر زمان که بخواهند، آن را فسخ کنند، مگر اینکه شرط خلافی در قرارداد ذکر شده باشد.

قانون به طور دقیق موضوع اجرت، عمل مورد تعهد، و قابلیت فسخ را بررسی کرده و در ماده 564 نیز به این نکته اشاره می‌کند که اگر عامل قبل از انجام کامل عمل، آن را رها کند، مستحق اجرت نیست، مگر اینکه بخشی از کار انجام شده باشد و در قرارداد به این موضوع اشاره شده باشد.

برای فهم دقیق‌تر مفاد قانونی و بهره‌گیری از مشاوره تخصصی درباره عقد جعاله، با گروه وکلای پارسا تماس بگیرید: 09124857572

شرایط فسخ عقد جعاله

برخلاف بسیاری از قراردادها، عقد جعاله از جمله عقود جایز محسوب می‌شود؛ یعنی هر یک از طرفین می‌توانند هر زمان که بخواهند، آن را فسخ کنند، مگر آنکه شرط عدم فسخ در قرارداد قید شده باشد.

فسخ این عقد ممکن است از سوی جاعل یا عامل صورت گیرد. اگر جاعل پیش از انجام کامل عمل تصمیم به فسخ بگیرد، ملزم به پرداخت اجرت برای بخش انجام‌شده نیست، مگر در حالتی که شرطی در قرارداد ذکر شده باشد یا عمل انجام‌شده ارزشمند تلقی شود.

از سوی دیگر، اگر عامل بدون دلیل موجه، کار را متوقف کند، ممکن است از دریافت اجرت محروم شود، مگر اینکه بخشی از کار انجام شده و مورد قبول جاعل واقع گردد.

در شرایط خاص، مانند فوت جاعل یا عامل، عقد ممکن است منحل شود، مگر در مواردی که استمرار آن به‌صورت شرط ذکر شده باشد.

برای بررسی امکان فسخ قانونی عقد جعاله یا تنظیم قرارداد به شیوه‌ای امن، با گروه وکلای پارسا تماس بگیرید: 09124857572

وکیل عقد جعاله

در بسیاری از موارد، تنظیم دقیق و اصولی عقد جعاله می‌تواند از بروز اختلافات و دعاوی آینده جلوگیری کند. حضور یک وکیل متخصص در امور قراردادها، به‌ویژه در عقد جعاله، اهمیت فراوانی دارد.

وکیل مجرب می‌تواند با بررسی دقیق شرایط طرفین، موضوع تعهد، و اجرت توافقی، متنی قانونی و مستند تنظیم کند که در صورت بروز اختلاف نیز قابلیت استناد داشته باشد. همچنین در صورت نیاز به پیگیری حقوقی، وکیل حقوقی می‌تواند از موکل خود در مراجع قضایی و داوری دفاع نماید.

گروه وکلای پارسا با در اختیار داشتن وکلای باتجربه در زمینه قراردادها، آماده ارائه مشاوره حقوقی و تنظیم عقد جعاله با رعایت کامل اصول قانونی می‌باشد. اگر قصد دارید عقدی مطمئن و قابل دفاع تنظیم کنید یا درگیر اختلافات ناشی از اجرای جعاله هستید، حتماً با ما تماس بگیرید.

شماره تماس جهت مشاوره تخصصی: 09124857572

ارکان جعاله

جعاله شامل ۳ رکن می باشد که از قرار ذیل است:

جاعل که کارفرما هم میتوان به آن گفت. شخص جاعل کسی هست که به پرداخت اجرت ملتزم می شود.

در رابطه با جاعل  حقوقدانان معتقد هستن که جاعل باید اهلیت در تصرف داشته باشد و با قصد و اختیار خود عقد را منعقد بکند.

عامل که به اصطلاح مجعولٌ له یا پیمانکار گفته می شود. شخص مجعولٌ له کسی است که اقدام به انجام کار می کند.  از نظر فقها عامل باید برای انجام دادن کار قدرت داشته باشد

نکته قابل توجه این می باشد که صغیر ممیز میتواند عامل باشد ولی صغیر غیر ممیز امکان ندارد که عامل باشد.

جُعل همان دستمزد یا اجرت می باشد که به ان مال‌الجعاله هم می گویند که بنا به نظر مشهور باید معلوم باشد. درصورتی که عوض مجهول باشد عقد باطل می شود، که در این شرایط عامل مستحق اجرت المثل می باشد. 

جعاله در سیستم بانکداری ایران

در ماده ۱۶ قانون عملیات بانکی  جهت ایجاد تسهیلات برای توسعه امور بازرگانی و تولیدی  به بانک ها اجازه داده شده است که عقد جعاله در سیستم بانکداری استفاده شود. این  تسهیلات  در ۲ بخش می باشد از جمله اجرای طرح های مختلف و  جعاله ساختمانی . در سال ۱۳۶۳ شورای پول و اعتبار ایران دستورالعمل اجرایی را تصویب کرده که سیستم های بانکی از این عقد استفاده بکنند. امروزه بانک ها گشایش اعتبارات اسنادی، خرید و فروش سهام، صدور ضمانت ‌نامه‌ های بانکی را می توانند در قالب عقد مذکور به کار ببرند. 

شرایط اعطاء تسهیلات :

واحدها باید قبل از انعقاد قرارداد موضوع جعاله را بررسی کرده و از اجرای عقد اطمینان پیدا بکنند.

حداکثر تسهیلات و مدت زمان انجام کار و تصفیه مطالبات به واسطه اداره مركزي تعيين می گردد.

جعل باید شامل هزینه ها و سود مشخص برای بانک ها باشد. میزان سود توسط اداره مركزي معین می شود.

مطابق قرارداد، واحد ها می توانند به صورت دفعتاً یا به صورت اقساطی اعم از مساوی یا غیر مساوی در زمان مشخص جعل را دریافت یا پرداخت بکنند.

واحد ها در مواردی که عامل می باشند، موظف هستند برای اطمینان پیدا کردن از انجام دادن کار توسط جاعل تامین مناسب بگیرند. 

معمولا واحد ها سعی می کنند اموالی که موضوع ناشی از عقد مورد نظر  به نفع بانک بیمه گردد.

واحدها به منظور ایجاد تسهیلات جهت گسترش امور تولید ، بازرگانی و خدماتی میتوانند عقد را منعقد بکنند.

در عقد جعاله بانک عامل می باشد و مطابق قرارداد ملتزم به انجام دادن کار هست. در مقابل جاعل جعل خود را به صورت اقساطی به بانک می پردازد. بانک موظف می باشد جهت حسن اجرا  بر این قرارداد نظارت بکند. در سند جعاله وظایف جاعل ذکر می شود که موجب ایجاد اختلاف نظر نشوند.

لازم به ذکر است که بانک مختار می باشد قسمتی از کار را به شخص دیگری یا حتی به طرف قرارداد خود واگذار بکند ولی بانک مجاز نمی باشد که کل کار را به فرد دیگری واگذار کند چون این کار با ماهیت عقد جعاله منافات دارد.

با توجه به ماده ۷۰ قانون عملیات بانکی بدون ربا، بانک ها می توانند قسمتی از مبلغ قرارداد را به عنوان پیش پرداخت دریافت بکنند.  بانک ها می توانند اختیار برهم زدن جعاله را از سمت خود سلب بکنند.

ممکن است در ابتدا جعاله را با اجاره شخص اشتباه بگیریم ولی این ۲ عقد تفاوت هایی از جمله موارد ذیل دارند:

در عقد اجاره فرد اجیر باید معین باشد ولی در عقد جعاله فرد می تواند معین یا غیر معین باشد.

در عقد اجاره  بعد از قرارداد، اجیر موظف است کار را انجام بدهد ولی در عقد جعاله درصورتی که عامل فرد معینی باشد می تواند کار را آغاز نکند یا در وسط کار رها بکند و تا زمانی که کار را به اتمام نرساند جاعل نسبت به آن بدهکار نخواهد شد.