فرق فرجام خواهی و اعاده دادرسی

فرق فرجام خواهی و اعاده دادرسی در نحوه اعتراض به رأی‌های صادر شده است. در اعاده دادرسی، فرد به دلیل وجود دلایل جدید یا کشف تخلفاتی مانند جعل یا فساد، درخواست بررسی مجدد رأی را از همان دادگاهی که رأی را صادر کرده، می‌کند. اما در فرجام خواهی، پرونده به دیوان عالی کشور ارسال می‌شود تا صرفاً قانونی بودن صدور رأی و رعایت اصول دادرسی ارزیابی شود، بدون اینکه وارد بررسی مجدد ماهیت دعوا شود. بنابراین، هدف اعاده دادرسی کشف حقیقت و تصحیح اشتباهات واقعی است، در حالی که هدف فرجام خواهی نظارت بر رعایت قوانین و مقررات توسط دادگاه صادرکننده رأی است.

در فرآیند دادرسی، ابزارهای مختلفی برای اعتراض به آرای صادر شده وجود دارد که دو مورد از مهم‌ترین آن‌ها اعاده دادرسی و فرجام خواهی هستند. هرچند هر دو نهاد حقوقی به دنبال اصلاح یا نقض آرای صادر شده هستند، اما از نظر مبانی، شرایط، مهلت‌ها و مراحل اجرایی تفاوت‌های قابل توجهی با یکدیگر دارند. در این مطلب، ضمن بررسی دقیق فرق اعاده دادرسی با فرجام خواهی، به سؤالات متداول در این زمینه نیز پاسخ داده شده است.

فرق فرجام خواهی و اعاده دادرسی چیست؟

فرق فرجام خواهی و اعاده دادرسی چیست؟ فرجام خواهی و اعاده دادرسی در چه مواردی با یکدیگر متفاوت است؟ کارکردهای فرجام خواهی و اعاده دادرسی در چیست؟ در چه مواقعی می توانیم از فرجام خواهی و اعاده دادرسی استفاده کنیم؟ مهمترین مفاهیم مربوط به فرجام خواهی و اعاده دادرسی چیست؟ در کدام دادگاه ها می توان از فرجام خواهی و اعاده دادرسی استفاده کرد؟ مراجع صالح رسیدگی به فرجام خواهی و اعاده دادرسی کدام ها هستند؟

فرجام خواهی و اعاده دادرسی از جمله ابزارهای قانونی است که در اختیار افراد قرار دارد تا به واسطه آن نسبت به حکم صادر شده از سمت دادگاه اعتراض کنند. در واقع با وجود این که حکم صادر شده بر اساس قوانین و شرایط خاصی است و باید قاطع باشد اما با توجه به این که همه این احکام توسط انسان صادر می شود و احتمال خطا و اشتباه در آن وجود دارد قانون این امکان را ایجاد کرده است که فدر در صورت بروز مشکل یا اشتباه در حکم صادر شده نسبت به آن اعتراض کند و درخواست بررسی مجدد را داشته باشد.

به طور کلی اعاده دادرسی بدین معنی است که دادگاه در جریان دادرسی برخی از شرایط را در نظر نگرفته است و لازم است که پرونده مجددا مورد بررسی قرار بگیرد تا رای صادر شده همه جانبه باشد اعاده دادرسی می تواند در همان دادگاه صادر کننده رای و یا در دادگاهی مستقل مورد بررسی قرار بگیرد. هرکدام از این ها شرایط خاص خودش را دارد. اما فرجام خواهی حالتی است که دیوان عالی کشور به عنوان عالی ترین نهاد قضایی رای صادر شده را از نظر قوانین اسلامی و قوانین کشوری مورد بررسی قرار می دهد.

در واقع در فرجام خواهی تنها شرایط صدور حکم و خود حکم از نظر قوانین اسلامی و قوانین کشوری مورد بررسی قرار می گیرد. این نکته بسیار مهمی است که باید به آن توجه داشته باشیم. اما بیایید کمی دقیق تر با تفاوت فرجام خواهی و اعاده دادرسی آشنا شویم.

 

تفاوت فرجام خواهی و اعاده دادرسی

• تعریف اعاده دادرسی: اعاده دادرسی، یک شیوه فوق‌العاده اعتراض به رأی است که در شرایط خاص و بر مبنای دلایل معین (مثل کشف جعل یا ارائه مدارک جدید) امکان‌پذیر می‌شود. در اعاده دادرسی، هدف بررسی مجدد موضوع دعوا در همان مرجع صادرکننده رأی است.

• تعریف فرجام خواهی: فرجام خواهی شکلی از اعتراض است که توسط دیوان عالی کشور مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. در این روش، محتوا و ماهیت دعوا بررسی نمی‌شود، بلکه تمرکز بر رعایت مقررات شکلی و قانونی بودن صدور رأی است.

• تفاوت اساسی: در اعاده دادرسی، دادگاه صادرکننده رأی، مجدداً پرونده را بررسی می‌کند و ممکن است رأی را تغییر دهد. اما در فرجام خواهی، دیوان عالی کشور تنها وجود یا عدم وجود تخلف قانونی را بررسی می‌کند و معمولاً خود وارد ماهیت نمی‌شود.

• مهلت اعتراض: مهلت درخواست اعاده دادرسی معمولاً ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی است (برای افراد مقیم ایران)، در حالی که فرجام خواهی دارای مهلت خاص خود بسته به نوع دعوا و محل اقامت طرفین می‌باشد.

فرجام خواهی و اعاده دادرسی در موارد بسیاری شبیه یکدیگر هستند. از جمله این که هر دو این ابزارها هم در دادگاه های کیفری و هم در دادگاه های حقوقی قابل استفاده است. یعنی شما می توانید نسبت به رای صادر شده از طرف دادگاه های کیفری و یا دادگاه های حقوقی اعاده دادرسی یا فرجام خواهی داشته باشید.

شباهت دیگری که میان فرجام خواهی و اعاده دادرسی وجود دارد این است که اساسا هر دو این ها تنها برای بررسی حکم صادر شده از طرف دادگاه بدوی یا تجدید نظر مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع شما نمی توانید برای قرارهای صادر شده درخواست فرجام خواهی یا اعاده دادرسی را داشته باشید.

بنابراین اگر بخواهیم به صورت خلاصه بیان کنیم، در خصوص دادگاه های صادر کننده رای و نوع رای صادر شده فرجام خواهی و اعاده دادرسی یکسان هستند. اما به جز این در بسیاری دیگر از موارد فرجام خواهی و اعاده دادرسی با یکدیگر متفاوت است. بیایید یک به یک به این تفاوت ها به پردازیم.

اولین نکته مهم این است که اعاده دادرسی در همان دادگاه صادر کننده حکم و یا در دادگاهی مستقل مورد بررسی قرار می گیرد. در واقع اگر اعاده دادرسی در جریان دادرسی صورت بگیرد در همان دادگاه و اگر بعد از اتمام دادرسی اعاده دادرسی انجام شود این احتمال وجود دارد که در دادگاهی دیگر از همان دادگاه صادر کننده رای پرونده مجددا بررسی شود.

اما اساسا در بسیاری از موارد همان دادگاه صادر کننده رای مسئول بررسی مجدد پرونده و رسیدگی به آن خواهد بود. اما در خصوص فرجام خواهی دیوان عالی کشور تنها مرجع رسیدگی به فرجام خواهی است و هیچ دادگاه دیگری صلاحیت رسیدگی به این درخواست را ندارد.

از دیگر تفاوت های مهم فرجام خواهی و اعاده دادرسی در این است که اعاده دادرسی در خصوص موضوع حکم به دادگاه تقدیم می شود. در واقع در اعاده دادرسی به خود حکم اعتراض شده است. بنابراین قاضی و دادگاه موظف است در این اعاده دادرسی پرونده و شرایط را یک بار دیگر بررسی کنند و در صورت لزوم نسبت به برگزاری دادگاه و بررسی مدارک و … اقدام کند.

اما در فرجام خواهی موضوع حکم مورد بررسی قرار نمی گیرد. در واقع در فرجام خواهی تنها به این موضوع توجه می شود که آیا حکم صادر شده از نظر قانونی و شرعی مشکلی دارد یا خیر. در واقع شما در فرجام خواهی نمی توانید در خصوص موضوع حکم اعتراضی داشته باشید.

فرجام خواهی و اعاده دادرسی و یک نکته قانونی مهم

فرجام خواهی و اعاده دادرسی از ابزارهای مهم قانونی محسوب می شود. از این رو توجه به برخی از نکات قانونی می تواند در این خصوص بسیار مهم باشد. از مهمترین نکاتی که در خصوص اعاده دادرسی وجود دارد و می تواند از تفاوت های فرجام خواهی و اعاده دادرسی محسوب شود این است که اعاده دادرسی حالت شکلی و آشکار دارد.

در واقع قانون به صورت کاملا مشخص بیان کرده است که فرد در چه صورتی در دادگاه های حقوقی یا کیفری می تواند از اعاده دادرسی استفاده کند. بنابراین با ارائه درخواست اعاده دادرسی به سرعت شرایط بیان شده در این درخواست مورد بررسی قرار می گیرد و در صورت وجود و اثبات یکی از شرایط لازم برای اعاده دادرسی دادگاه برای این موضوع آماده می شود.

نکته مهم دیگری که در اینجا وجود دارد این است که اعاده دادرسی در خصوص همان موضوعی صورت می گیرد که در دادخواست ذکر شده است. در واقع همه حکم مورد بررسی قرار نمی گیرد و یا تمام پرونده زیر و رو نمی شود. تنها بخشی از حکم که در دادخواست اعاده دادرسی بیان شده مورد بررسی قرار میگیرد.

این نیز از تفاوت های عمده و مهم فرجام خواهی و اعاده دادرسی محسوب می شود. همچنین توجه داشته باشید در خصوص حکمی که مورد اعاده دادرسی قرار گرفته نمی توان دوباره درخواست اعاده دادرسی داشت. این موضوعی است که باید به آن توجه داشته باشید. از این روست که گفته می شود بهتر است در این خصوص از یک وکیل اعاده دادرسی مجرب استفاده کرد.

فرجام خواهی از قرار رد اعاده دادرسی

یکی از سؤالات مهم مراجعین گروه وکلای پارسا این است که آیا می‌توان از قرار دادگاه مبنی بر رد درخواست اعاده دادرسی فرجام خواهی کرد؟ پاسخ مثبت است.بر اساس مقررات آیین دادرسی مدنی، چنانچه دادگاه درخواست اعاده دادرسی را نپذیرد و قرار رد صادر کند، این قرار قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور خواهد بود.

دیوان عالی کشور در این مرحله بررسی می‌کند که آیا دادگاه به درستی درخواست را بررسی کرده یا خیر. در صورتی که تخلفی در رسیدگی مشاهده شود، امکان نقض قرار و ارجاع پرونده به دادگاه هم‌عرض وجود دارد.

فرجام خواهی چیست؟

فرجام خواهی یکی از طرق فوق‌العاده اعتراض به آرای قطعی است. در این مرحله، پرونده به دیوان عالی کشور ارسال می‌شود تا به بررسی صحت روند صدور رأی پرداخته شود.

در فرجام خواهی، دیوان عالی کشور بر این موضوع تمرکز می‌کند که آیا تشریفات قانونی رعایت شده یا خیر. این نهاد به صورت مستقیم وارد ماهیت دعوا نمی‌شود، مگر در موارد استثنایی.

برخی نکات مهم درباره فرجام خواهی عبارتند از:

• فقط آرایی که قانوناً قابل فرجام خواهی باشند، می‌توانند مورد اعتراض قرار گیرند.
• فرجام خواهی باید در مهلت قانونی انجام شود، در غیر این صورت پذیرفته نمی‌شود.
• تنظیم لایحه فرجامی و ارائه دقیق ایرادات قانونی، اهمیت زیادی در موفقیت فرجام خواهی دارد.

نتیجه‌گیری

همان‌طور که مشاهده شد، اعاده دادرسی و فرجام خواهی هر دو ابزارهای مهم در اعتراض به آرای صادره هستند اما از نظر فلسفه، مراحل و آثار کاملاً متفاوتند. انتخاب روش صحیح اعتراض، می‌تواند در سرنوشت پرونده نقش حیاتی ایفا کند.

اگر در خصوص اعاده دادرسی یا فرجام خواهی نیاز به راهنمایی و مشاوره تخصصی دارید، می‌توانید با گروه وکلای پارسا تماس بگیرید.
👨‍⚖️ برای دریافت مشاوره حقوقی با شماره 09124857572 تماس حاصل فرمایید.